བོད་སྐད་གསུངས་རོགས།
ཡོངས་འཛིན་གྱིས་འཚོལ་བཤེར་བྱས་པའི་འབྲེལ་ཡོད་བཙལ་འབྲས་ཕལ་ཆེར6,171ཡོད། བཙལ་ཡུན་སྐར་ཆ 0.077
ཡིན།
ཁྲེ_ཡོངས་འཛིན་བརྙན་རིས།
བདེ་སྟེ། ——ཞི་ཅིན་ཕིང་དགའ་བའི་ལུང་ཚིག》(ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་སྐད་ཀྱི་པར་གཞི)ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་གཙོ་རྒྱུག་སྨྱན་བྱད་ལས་བཏང
ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་རྒྱལ་བོར་མཇལ་འཕྲད་གནང་།
ལིས་ཆང་གིས་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་དབུ་བློན་ལ་མཇལ་འཕྲད་གནང་།
ཁྲེ།
གྱི་ནང་དུ་འབྲུ་དཀར་དམར་བྱུང་བ། 《བཻ་སྔོན》ལས། འབྲུ་རིགས་གཉིས་ཏེ། དཀར་པོ་དང་། དམར་པོ། ཞེས་དང་། 《རྒྱུད་བཞིའི་བརྡ་བཀྲོལ་རྣམ་རྒྱལ་ཨ་རུ་རའི་ཕྲེང་བའི་མཛེས་རྒྱན》 ལས། ཁྲེ་ལ་ཁྲེ་རྒོད་དང་ཙེ་ཙེ་གཉིས་ཡོད། ཅེས་དང་། 《སྔོ་སྨན་གྱི་འཁྲུངས་དཔེ་བསྡུས་པ་ངོ་མཚར་གསེར་སྙེར》ལས། ཁྲེ་དང་། ཁྲེ་རྒོད། ཅེས་གསུངས་སོ། ། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་སྤོས་ཡུལ་སོགས
ཁྲེ།
ལོ་ཏོག་ཅིག་གི་མིང་།རྒྱ་ཡིག 谷子 དབྱིན་ཡིག millet 1.དག་ཡིག་གསར་བསྒྲིགས་ལས། ལོ་ཏོག་ཅིག་གི་མིང་སྟེ། སྙེ་མ་བྱི་ལའི་འཇུག་མའི་དབྱིབས་དང་འདྲ་ལ། ལོ་མའི་མདོག་ཅུང་ཟད་དམར་ནག་ཡིན། འབྲུ་རྡོག་ཤུན་པ་བགྲུས་རྗེས་ཡུལ་སྐད་དུ་དྲུ་མ་ཟེར་ཞིང་། ཐུག་པ་བསྐོལ་ནས་ཟས་སུ་བྱེད་ཆོག རྩྭས་ཕྱུགས་གསོ་ཆོག རྒྱ་སྐད་དུ་ཀོའུ་ཙི་ཟེར
༄༅།།དྲང་གཞག་དྲང་བདེན་གྱི་འཇིག་རྟེན་ཆོས་ཉིད་བརྟན་པོར་སྲུང་བ།
ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་གསར་མའི་མཉམ་ལས་ཀྱི་མཐོ་ས་བསྐྲུན་ནས་རང་སོ་སོའི་དེང་རབས་ཅན་གྱི་འཕེལ་རིམ་ལ་རམ་འདེགས་བྱ་རྒྱུའི་གྲོས་ཐག་བཅད་པ་རེད། ཀྲུང་གོ་ཕྱོགས་ཀྱིས་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་དགོས་མཁོར་གཞིགས་ནས“བཟོ་ལས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བར་འཁྱམས”དང“ཉ་དང་འབྲུ་རིཌ་ཀྱི་བར་འཁྱམས”ཀྱི་མཉམ་ལས་འཆར་འགོད་ཁག་གཉིས་བཟོས་ནས་བྱ་སྤྱོད་དངོས་ལ་བརྟེན་ཏེ་ཁམ་ཕུ་ཁྲེ
ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་དང་ཀྲུང་གོའི་ལས་དབང་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པ་འཛུགས་པར་གྲུབ་འབྲས་དེ་བས་ཆེ་བ་ཐོབ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།
ལས་བྱུང་བའི་བདེ་སྐྱིད་དངོས་སུ་ཚོར་ཡོད། “ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་དང་ཀྲུང་གོའི་དབར་གྱི་སྲོལ་རྒྱུན་མཛའ་གྲོགས་ལས་དུས་རབས་གསར་པར་འོད་ཟེར་དེ་བས་ཆེ་བ་འཕྲོ་རྒྱུ་རེད”ཅེས་བརྗོད།ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་ཡུལ་སྐོར་པུའི་བློན་ཆེན་ཧུའུ་ཧའེ་ཡིས། ཀྲུའུ་ཞི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ད་ཐེངས་ཁམ་ཕུ་ཁྲེར་འཚམས་འདྲི་གནང་བ་དང་འབྲེལ་ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་ཕྱོགས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་པ་དང་བྱམས་བརྩེའི་སྤེལ་རེས
ཝེ་ཐེ་ནམ་དང་། མ་ལེ་ཞི་ཡ། ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་བཅས་ལ་རྒྱལ་དོན་འཚམས་འདྲི་གནང་མཇུག་འགྲིལ་རྗེས།ཞི་ཅིན་ཕིང་པེ་ཅིང་དུ་ཕྱིར་ལོག་གནང་བ།
དུ་པེ་ཅིང་ནས་ཟླ་4ཚེས་18ཉིན་གློག་འཕྲིན་འབྱོར་གསལ། ཟླ་4ཚེས་18ཉིན་གྱི་ཕྱི་དྲོར། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཝེ་ཐེ་ནམ་དང་། མ་ལེ་ཞི་ཡ། ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་བཅས་ལ་རྒྱལ་དོན་འཚམས་འདྲི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོའི་ངང་གནང་མཇུག་འགྲིལ་རྗེས་པེ་ཅིང་དུ་ཕྱིར་ལོག་གནང་བ་རེད། ཀྲུང་གུང་ཀྲུང་དབྱང་ཆབ་སྲིད་ཅུས་ཀྱི་རྒྱུན་ཨུ་དང་ཀྲུང་དབྱང
ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་ཤན་ལི་ཝུའུ་ཀོ་རྒྱལ་སྤྱིའི་གནམ་ཐང་གི་ཀྲུང་གོ་དང་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་རིག་གནས་བར་ཁྱམས་སྤྱོད་འགོ་ཚུགས་པ།
ཤིན་ཧྭ་གསར་འགྱུར་ཁང་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་གྲོང་ཁྱེར་ཤན་ལི་ནས་གློག་འཕྲིན་འབྱོར་གསལ། 2024ལོ་ནི“ཀྲུང་གོ་དང་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་མི་ཆོས་རིག་གནས་སྤེལ་རེས་ལོ”ཡིན་ཞིང་། ཀྲུང་གོ་དང་ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་པོའི་རིག་གནས་སྤེལ་རེས་སྔར་བས་ཟབ་ཏུ་བཏང་ནས“ཡུན་ནན་དུ་ཡུལ་སྐོར་བྱས་ནས་ཝུའུ་ཀོར་ལྟ་བའི”བྱེད་སྒོའི་གྲུབ་འབྲས་བརྟན་དུ་གཏོང
ཀྲུང་གུང་འཐུས་ཚབ་ཚོགས་པས་ཁམ་ཕུ་ཁྲེར་འཚམས་འདྲི་བྱས།
པའི་ཚེས13ཉིན་ནས་ཚེས16ཉིན་བར། ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་མི་དམངས་ཏང་གིས་གདན་དྲངས་པ་ལྟར་ཀྲུང་གུང་ཀྲུང་དབྱང་ཕྱི་ཕྱོགས་འབྲེལ་གཏུག་པུའུ་ཡི་པུའུ་ཀྲང་ལས་རོགས་པ་ཀྲའོ་ཧྲི་ཐུང་གིས་ཀྲུང་གུང་འཐུས་ཚབ་ཚོགས་པའི་སྣེ་ཁྲིད་དེ་ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་ལ་འཚམས་འདྲི་བྱས། དེའི་སྐབས་སུ་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་མི་དམངས་ཏང་གི་ཀྲུང་དབྱང་ཕྱི་དོན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཀྲུའུ་ཞི
《གོ་བདེ་དོན་ཟབ་ཀྱི་གསུང་། ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་མཉེས་པོ་གནང་བའི་གཏམ་རྒྱུད》(ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་སྐད་ཡིག་དཔར་མ)ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་སྨྱན་སྦྱོར་ཐོག་གཏོང་སྤེལ་བྱེད་འགོ་ཚུགས་པ
ཕ་ནོམ་ཕེན་ནས་ཟླ་4ཚེས་17ཉིན་གློག་འཕྲིན་འབྱོར་གསལ། ཟླ་4ཚེས་17ཉིན། 《གོ་བདེ་དོན་ཟབ་ཀྱི་གསུང་། ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་མཉེས་པོ་གནང་བའི་གཏམ་རྒྱུད》(ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་སྐད་ཡིག་དཔར་མ)ཁམ་ཕུ་ཁྲེར་གཏོང་སྤེལ་བྱེད་འགོ་ཚུགས་པ་རེད། ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་མི་དམངས་ཏང་གི་ཀྲུའུ་ཞི་དང་གྲོས་ཁང་གོང་མའི་ཀྲུའུ་ཞི་ཧུང་སེན་གྱིས་རྟེན་འབྲེལ་གློག་འཕྲིན
ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཁམ་ཕུའུ་ཁྲེའི་རྒྱལ་པོ་ཞི་ཧ་མའོ་ཉི་ལ་ཐུག་འཕྲད་གནང་།
ཡིས་ཞི་ཅིན་ཕིང་ལ“ཁམ་ཕུའུ་ཁྲེའི་མི་རིགས་སྒེར་ཚུགས་ཀྱི་སྐེ་རྒྱན་ཆེན་མོ་རིམ་པའི་གཟེངས་རྟགས”གནང་།ཞི་ཧ་མའོ་ཉིས་བསྟན་དོན། ཀྲུའུ་ཞི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཁམ་ཕུའུ་ཁྲེ་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་བརྩེ་བ་བཅངས་ཡོད་པ་དང་། ཁམ་ཕུའུ་ཁྲེ་དང་ཀྲུང་གོའི་འབྲེལ་བ་འཕེལ་རྒྱས་སུ་གཏོང་བའི་ཐད་ནས་བྱས་རྗེས་ཕུལ་དུ་བྱུང་བ་བཞག་ཡོད་ལ། ཁོང་ནི་ཁམ་ཕུའུ་ཁྲེ་
ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་རྒྱལ་ཡུམ་མའོ་ཉི་ལའེ་ལ་མཇལ་འཕྲད་གནང་།
ཟླ4པའི་ཚེས17ཉིན་གྱི་དགོང་མོར། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞི་ཞི་ཅིན་ཕིང་དང་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་རྒྱལ་ཡུམ་མའོ་ཉི་ལའེ་ཡིས་ཅིན་པེན་ཕོ་བྲང་དུ་མཇལ་འཕྲད་གནང་།ཟླ4པའི་ཚེས17ཉིན་གྱི་དགོང་མོར། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞི་ཞི་ཅིན་ཕིང་དང་ཁམ་ཕུ་ཁྲེའི་རྒྱལ་ཡུམ་མའོ་ཉི་ལའེ་ཡིས་ཅིན་པེན་ཕོ་བྲང་དུ་མཇལ་འཕྲད་གནང་།ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་མའོ་ཉི་ལའེ་ལ་ཁམ
འབྲེལ་ཡོད་འཚོལ་བཤེར།
|
|
མཐོ་རིམ་འཚོལ་བཤེར། |
ཁྲེ་དམར་ཡེ་ཤེས་བསྟན་འཛིན།
-
འཁྲུངས་ལོ་སྤྱི་ལོ། 1794
-
འདས་ལོ་སྤྱི་ལོ། 1824
འབྲེལ་ཡོད་མི་སྣའི་སྐོར།
འདི་ནི་ཁྱེད་ཀྱི་བཀའ་བརྡ་ལྟར་ཡོངས་འཛིན་གྱིས་འཚོལ་བཤེར་བྱས་པའི་བཙལ་འབྲས་ཡིན་པ་ལས། དྲ་ཚིགས་དེ་གའི་ནང་དོན་དང་ལྟ་ཚུལ་ལ་འཐད་འདུན་ཅི་ཡང་བསྟན་མེད།